İşmam ve revm, sukun ile vakıf gibi bir vakıf çeşididir. Yazımızda bu iki vakıf çeşidinin tarif ve hükmüne değineceğiz. Ayrıca varoluş süreçleri ile alakalı kıymetli bilgileri Eymen Suveyd Hoca‘dan öğreneceğiz.
İşmam Nedir ?
Son harfi dammeli olan kelimelerde vakıf yaptıktan sonra dudakları damme pozisyonuna getirmeye işmam denir. Yani sonu dammeli olan kelimede ilk olarak sukun ile vakıf yapılır, ses verilmeden dudaklar damme pozisyonuna getirilip büzülür. İşmam sadece dammeli harfte olur. Kesralı veya fethalı kelime üzerinde işmamla vakıf yapılmaz.
İşmam vakıf hükmünde olduğu için vakıf yapılan son harften önce asli med varsa meddi arız oluşur. Sukun yapıldıktan sonra işmam için dudaklar öne getirilir ve meddi arız 2, 4, 6 hareke miktarı çekilir. Ayrıca tefhim ve terkikte de vakıf durumuna göre amel edilir. Mesela; vakıf durumunda kalın okunan bir ra, işmam ile vakıf yapıldığında da kalın okunur. [ غَفُورٌ ] gibi.
Revm nedir?
Revm; kesra ve damme ile biten kelimelerde vakıf yaparken hareke sesinin seslendirilmesidir. Alimlerimiz sesin giden miktarının üçte iki, kalan miktarının ise üçte bir olduğunu söylemişlerdir. Revm vasıl hükmünde olduğu için vakıf yapılan son harften önce asli med varsa bile meddi arız oluşmaz. Yalnızca asli med olarak iki hareke miktarı çekilip, harekenin az bir bölümü seslendirilir.
Kalınlık ve incelik açısından, üzerinde revm yapılan harfin vasıl halindeki durumu geçerlidir. Mesela; [ نَذِيرٌ ] kelimesi üzerinde vakıf yaparsak ra harfini ince okuruz. Lakin vasıl yaparsak kalın okuruz. İşte bu kelimede revm ile vakıf yaptığımızda ra harfini kalın okuruz.
Revm ve işmam ile alakalı şöyle değerlendirmeler yapılmıştır; işmam ve revm üzerinde vakıf yapılan harfin asli harekesinin ne olduğunu anlamamızı yarar. Özellikle işmam, işitme engelliler için son harfin dammeli olduğunu göstermemize yarar. Lakin Eymen Suveyd Hoca alttaki videoda işmam ve revmin varoluş süreciyle alakalı çok kıymetli bilgiler vermektedir. Arapça bilen okuyucularımızın videoyu dinlemelerini tavsiye ederiz. Arapça bilmeyen okuyucularımız için videoda geçen bilgileri özetlemeye çalışacağız.
İşmam Ve Revmin Varoluş Süreci
Eymen Suveyd Hoca:
İşmam ve revmin varoluş sebebi ile alakalı bazı farklı görüşler vardır. Hakikati Allah bilir; revm ve işmamın oluşum ve gelişim süreci şöyle olmuştur; Insan tabiaten konuşurken kolaylığa meyletmeyı sever. Bu kolaylığı sevmesi nedeniyle konuşma organlarını daha az kullanmayı tercih eder. Aslında aslolan harekenin tam olarak seslendirilmesidir. Lakın vakıf, (duruş) istirahat (dinlenme) yeri olduğu için insanlar son harfin harekesini tam olarak seslendirmez, sesini alçaltırlardı. Kuranı Kerım kıraatinden bahsetmiyorum. Kuran nâzil olmadan önceki dönemlerdeki insanların günlük konuşmalarından bahsediyorum. Sonra zamanla harekeyi söylemeyip sadece onun şeklini (işmam ) vermeye başladılar. Böyle yaptıklarında kastettikleri manada bir eksiklik/hata olmadığını hissettiler. Ve zamanla artık harekenin şeklini de vermeyi bırakıp sadece sukun ile durdular. Zira sukun ile vakıf en kolay vakıf çeşididir.
Alimlerimiz, Kuranı Kerim’in nazil olduğu zamanda Arapların genelinin konuşmalarında vakıf yaparken sukunu tercih ettiklerini, çok az kısmının ise işmam ve revm dediğimiz harekeyi seslendirerek veya harekenin şeklini vererek vakıf yaptıklarını belirtmişlerdir. Bu sebeple Kuranı Kerim tilavetindeki vakıflarda da aslolanan sukun ile vakıf yapmaktır. Dammeli harfte işmam ile vakıf, kesralı ve dammeli harflerde ise revm ile vakıf caizdir. Lakin Kuranı Kerim kıraatinde kesrada ve fethada işmam veya fethada revm ile vakıf naklolunmamıştır. İmam İbnu’l Cezeri şöyle demiştir:
وَحَـاذِرِ الْـوَقْـفَ بِـكُـلِّ الحَـرَكَـهْ إِلاَّ إِذَا رُمْــتَ فَـبَـعْـضُ حَـرَكَــهْ إِلاَّ بِـفَـتْـحٍ أَوْ بِـنَـصْـبٍ
“Revm hariç kelimenin son harfine hareke verip vakıf yapmaktan sakın. Fethalı veya mansup olan kelimelerde revm yapılmaz.
Not: Videonun son kısmında cemaat miminin telaffuzu alakalı bilgi verilmektedir. Yeri geldiğinde ona da değineceğiz inşaallah.
