Resm-i Osmani; Kuran’ı Kerim’in yazımına has olan ve Arapça yazım kaideleri ile farklılık arzeden durumları inceleyen ilim dalıdır. Bazı alimlere göre mushaf yazımında Resm-i Osmani ‘ye uyulması zorunludur. Zira günümüz Arapça yazım kaideleri gözetilerek yapılacak bir yazım türü, en azından sahabenin örfüne ve icma-i ümmete aykırıdır. Bu yazımızda Resm-i Osmani ilminin ana esaslarını inceleyeceğiz.
Resm-i Osmani İlminin Ana Esasları
Öncelikle şunu bilmemiz gerekir ki ; kıraat ilminde apayrı bir bölüm olarak incelenen bu konuya pek önem verilmiş, nice nesir ve manzum eserler yazılmıştır. Hatta İmam İbnü’l Cezeri, Manzumetu’l mukaddimesi‘nde Kuran okuyucusunun ilk olarak öğrenmesi gereken konuları sıralarken Resm-i Osmani‘yi de zikretmiştir.
Altı tane ana esası vardır:
- Hazf
- Ziyade
- Hemze
- Bedel
- Maktu’ ve mavsul kelimeler
- İki kıraate şamil olan kelimelerin yazımı
Ana esaslara şöyle bir göz atacak olursak;
- Düşürmek, izale temek anlamına gelen hazf sadece beş harf için sözkonusudur: Elif, vav, ya, lam ve nun.
- Eklemek anlamına gelen ziyade, sadece üç harf için sözkonusudur: Elif, vav ve ya.
- Kuran-ı Kerim ‘de bazı hemzeler kural dışı olarak farklı şekillerde yazılmışlardır.
- Bir harfin yerine başka harf koymak anlamına gelen bedeli dört ayrı kısımda inceleriz:
a) Elif harfinin vav veya ya olarak yazılması
b) Sin harfinin sad olarak yazılması
c) Nun harfinin elif olarak yazılması
d) Yuvarlak te’nin açık te olarak yazılması
- Maktu’ ve mavsul; Kuran’ı Kerim’ de bazen ayrı, bazen bitişik yazılan kelimelerdir. Bu kelimelerde aslolan ayrı yazım ise de bazı yerlerde birleşik yazılmışlardır.
- İki kıraate şamil olan kelimelerin yazımını ise üç ayrı kısımda inceleriz:
a) İki farklı okunuşu olan kelimenin, çoğunluk kıraat gözetilerek tek şekilde yazılması
b) İki farklı okunuşu olan kelimenin, her iki okunuşa uygun olacak şekilde yazılması
c) İki farklı okunuşu olan kelimenin, bulunan beldede okunan kıraate uygun yazılıp, diğerinin ihmal edilmesi
Bu ilmi bilmenin faydalarını ise başka bir yazımızda inceleyeceğiz inşaallah…
Yukarıda saydığımız maddeler ile alakalı onlarca örneği aşağıdaki sunumda bulabilirsiniz.
