Vasıl ve katı’ hemzesi sarf ilminde anlatılan bir konu olmasına karşılık, Kuranı Kerim’de iki hemzeye dair pek çok örnek bulunmaktadır. Tecvid kitaplarında bu konu ele alınmadığı için Kuran okuyan kimseler vasıl hemzesini nasıl harekelendireceğini bilememektedir. Bu yazımızda buna değinmeye çalışacağız.
VASIL VE KATI’ HEMZESİ NE DEMEKTİR?
Vasıl hemzesi; sakin harfle başlayan bir kelimenin başına okumaya imkan sağlanabilmesi amacıyla konulan, ibtida (başlangıç) halinde zikrolunan, vasıl (geçiş) durumunda okunmayan hemzeye deriz. Fiilde, isimde veya harfte karşılaşabiliriz. Mesela: { ابْتِغَاءَ } { الرَّحِيم } { انْظُرْ } gibi. Katı’ hemzesi; ibtida halinde, vasıl ve vakıf halinde okunan hemzeye deriz. İki hemze arasındaki bazı farkları şöyle sıralayabiliriz:
- İbtida ve vasıl durumunda sabittir, düşmez.
- Kelimenin başında, sonunda ve ortasında gelir.
- Harekeli veya sakin gelir.
- Mushaflarda işareti; ayn harfinin başının küçük yazılmış şeklidir.
- Yerine göre elif, vav, ya veya satır üzerine yazılmıştır.
- İstifham (soru hemzesi) için kullanabiliriz.
- Vasıl durumunda düşer, okumayız.
- Sadece kelime başında bulunur.
- Her daim harekeli okuruz, sakin olmaz.
- Daima elif şeklinde yazılır. Arap Mushaflarında üzerine küçük sad harfi konur.
- İstifham (soru hemzesi) için kullanamayız.
Kuran’ı Kerim’de bulunan vasıl hemzelerinin nasıl harekeleneceğini ve iki hemze yanyana geldiğinde nasıl okunacağını aşağıdaki sunumdan öğrenebilirsiniz. ⇓
