Zel harfi [ ذ ] ; Arap alfabesinin dokuzuncu harfi olup istifal sıfatına sahip ince bir harftir. Peltek harflerden olup sakin iken rihvet (uzun ses akımına) sahiptir. Aynı mahreci paylaştığı zâ [ ظ ] harfinden istifal sıfatı ile, se [ ث ] harfinden de cehr sıfatı sayesinde ayrılır. Ayrıca biçim bakımından benzediği dâl harfinden üstüne konan nokta ile ayırt edilir. Şimdi bu harfi daha yakından tanıyalım.
Zel Harfinin Mahreci
Zel harfi; dilin içe yakın ön ucunun üst ön dişlerin başlarına/uçlarına temas etmesiyle çıkar. Bu nedenle üst dişlerin başına temas eden nokta, dilimizin salt dil ucu olmamalıdır. Zira bu şekilde temas ettiğimizde harfin sesi istediğimiz netlikte olmayacaktır. Bünyesinde hava akımı da bulunmayan bu harfi daha kolay telaffuz etmek için şunlara dikkat etmemiz elzemdir:
- Bu harfin peltek olduğu unutmayalım. Dilimizi ön dişlerden çıkarırken çekinmeyelim.
- Harfi telaffuz ederken mahrece fazla basmayalım. Hafif temas etmek yetecektir.
- Bünyesinde hava akımı olmadığı için nefesimizi kontrol altında tutalım.
- Harfi kalınlaştırmamak için mahreci geniş kullanmayalım. Ayrıca dilimizin arkası kalkık olmamalıdır.
Son olarak zel harfinde; cehr, rihvet, istifal, infitah ve ismat sıfatları bulunmaktadır.
Yaptığımız Hatalar
- İnce bir harf olmasına rağmen kalın okumak
- Hava akımı vermek
- Dil ucunu üst ön dişlerin başlarına temas ettirmek ( normalde dilin içe daha yakın ön ucunu temas ettiriyoruz dişlere)
- Sakin halinde ses akımını yeterince vermemek
- Dilin sadece yanlarını -kenardan- çıkarıp telaffuz etmeye çalışmak
- Dili ön dişlerden dışarıya çıkarmadan kalın, keskin bir ses vermek
- Dilin arkasını kaldırmak
- Mahrece fazlaca kuvvet uygulamak
- Harfi telaffuz ederken alt dudağı kullanmak
